بنابر گفته کارشناسان با توجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی موجود در بخش کشاورزی راهی جزء مقابله با تنش‌های آبی و صرفه‌جویی در مصرف و افزایش راندمان وجود ندارد که توسعه سامانه‌های نوین آبیاری راه‌حلی برای جبران کمبود منابع آبی و خشکسالیها است.

با توجه به قرار گرفتن ایران روی کمربندی خشک و نیمه‌خشک و موضوع تغییر اقلیم، میزان بارش در ۲۰ سال اخیر کاهش معناداری داشته است که این امر منجر به بهره‌برداری بی‌رویه و غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی و چاه‌های کشاورزی شده و درنهایت کار را به جایی رسانده که کمبود آب را به یک بحران جدی در بخش کشاورزی تبدیل کرده است، بنابراین اجرای سامانه‌های نوین به منظور افزایش عملکرد و کاهش استفاده از منابع آبی امری ضروری است.

صفدر نیازی شهرکی معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: مصرف آب در بخش کشاورزی در سال‌هایی که ۲۳۰ میلی‌متر بارندگی وجود دارد، حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب است که البته امسال این رقم به علت کاهش بارندگی‌ها درمجموع حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب تعیین شده است.

نیازی افزود: اگر میزان کل آب تجدیدپذیر کشور را ۱۰۰ میلیارد مترمکعب تخمین بزنیم، سهم آب اختصاص یافته به بخش کشاورزی درنهایت ۷۰ میلیارد مترمکعب معادل ۷۰ درصد آب تجدیدپذیر کشور است.

همچنین بخوانید:

توسعه مکانیزاسیون کلید کاهش ضایعات و پایداری امنیت غذایی

معاون وزیر جهاد با بیان اینکه آمار و ارقام ذکر شده مبتنی بر محاسبات علمی کارشناسان و پژوهشگران ذیصلاح در شورای عالی آب است، گفت: اگر آب بخش کشاورزی بر اساس تکلیف قانونی وزارت نیرو، به صورت تحویل حجمی در اختیار کشاورزان قرار گیرد، میزان آب تخصیص یافته به کشاورزان دقیق مشخص می‌شود و کشاورزان نیز می‌توانند برنامه‌ریزی بهتری به‌ویژه در زمینه الگوی کشت داشته باشند.

آمارها حاکی از آن است که ۸۰ تا ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که در پی تغییر اقلیم و کاهش بارندگی‌ها، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری تا حدی می‌تواند بر کاهش مصرف و ارتقای راندمان و بهره‌وری اثرگذار باشد که تا پایان برنامه هفتم میزان مصرف آب بخش کشاورزی باید به ۶۵ میلیارد مترمکعب کاهش یابد که این امر با توسعه سامانه‌های نوین آبیاری شدنی است.

همچنین بخوانید:

متهم شماره یک: نوری قزلجه

اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در بلندمدت راه‌حل رفع ناترازی و کمبود بارش

امیر هدایتی سرپرست دفتر امور آب کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی گفت: ناترازی انرژی با تغییرات اقلیمی و کاهش ۴۰ درصدی بارش، در مناطق که آب پایدار برای بخش کشاورزی وجود نداشت، مشکلاتی ایجاد کرد.

به گفته وی، برآوردها حاکی از آن است که آب تجدید پذیر از ۱۰۳ میلیارد مترمکعب به ۷۰ میلیارد مترمکعب رسید که این امر افت ۳۰ تا ۴۰ درصدی را نشان می‌دهد که بخشی از آن مربوط به خشکسالی و تغییرات اقلیمی و بخش دیگر عدم توفیق در اجرای مدیریت منابع آب همچون سدسازی است. امسال حدود ۵۳ میلیارد مترمکعب مخزن سد در کشور ساخته شده داریم که کمتر از ۱۳ تا ۱۴ میلیارد مترمکعب به بخش کشاورزی تخصیص داده شد که این امر نشان می‌دهد بشدت وزارت نیرو در مدیریت منابع آب توفیقی نداشته است.

هدایتی ادامه داد: بنابر آمار سال گذشته حدود ۱۰ میلیون تن معادل ۱۸۰ همت به بخش کشاورزی از محل ناترازی انرژی خسارت وارد شد که این خسارت به لحاظ کمی و کیفی باعث کاهش تولید شد که با ضرایب تورم امسال ۲۰۰ تا ۲۵۰ همت خسارت به کشاورزان وارد می‌شود.

این مقام مسئول افزود: در اسفندماه به وزارت جهاد اعلام شد که سهم آب بخش کشاورزی در ۶ ماه دوم سال زراعی ۲۴ میلیارد مترمکعب است که با این تفسیر عملا کشت بهاره از دست دادیم و چنانچه کشت و کاری در مناطقی صورت گرفته است، مردم خود توانستند منابع آبی مدیریت کنند.

همچنین بخوانید:

متهم شماره یک: نوری قزلجه

به گفته وی، خسارت بخش کشاورزی تلفیقی از ناکارآمدی مدیریت منابع آب و شرایط اقلیمی است که ۴۰ درصد کاهش بارندگی تحمیلی است و براین اساس جلسات متعددی در سطوح مختلف در حال برگزاری است تا اشتراک اطلاعات به نحوی باشد که با توجه به شرایط بارش در سال آتی اطلاعات بهتری در اختیار کشاورزان قرار دهیم تا محصولات کم آب سازگار با شرایط اقلیمی و دوره کشت کوتاه انتخاب کنند.

هدایتی با بیان اینکه بر اساس گزارش هواشناسی به احتمال ۷۰ درصد سال آبی خشکی را نسبت به آمار ۵۰ ساله قبل خواهیم داشت، افزود: برنامه‌های بلندمدت برای جبران خسارت‌ها و پیاده‌سازی برنامه‌های اجرایی در دست اقدام است و از طرفی بر اساس مصوبه هیات دولت در ۱۰ فروردین امسال پیگیری متعددی از جهاد کشاورزی استان‌ها در خصوص برآورد خسارت‌ها داشتیم که درصورتی که اطلاعات به دست ما برسد برآوردی از آب تخصیصی با سازمان برنامه می‌دهیم تا تصمیماتی در خصوص جبران آن اتخاذ شود.

وی با بیان اینکه سامانه‌های نوین آبیاری در سطح ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اجراشده است، افزود: پتانسیل اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در حدود ۳ میلیون هکتار دیگر وجود دارد که براین اساس رقمی بالغ ۶۰۰ همت اعتبار نیاز داریم که این میزان اعتبار در ظرفیت فعلی اعتبارات بخش کشاورزی وجود ندارد. هرچند ظرفیت اجرا در کشور وجود دارد و در کمتر از یک دهه اجرای آن در اراضی کشور به شرط تخصیص اعتبار وجود دارد.

این مقام مسئول با بیان اینکه اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در کوتاه‌مدت وجود ندارد، تصریح کرد: در برنامه کوتاه‌مدت برنامه ویژه‌ای در حوزه تامین آب باید صورت بگیرد تا از بحران خشکسالی گذر کرد، براین اساس آبیاری تحت فشار در کوتاه‌مدت کمکی نخواهد کرد، درحالی‌که با تخصیص اعتبار طی ۲ تا ۳ سال می‌توان بخشی از آب را صرفه‌جویی و از شرایط بحرانی بخش کشاورزی را خارج کرد.

توسعه سامانه نوین آبیاری مرهمی برای خشکسالی

عطااللّه هاشمی عضو شورای تشکل‌های بخش کشاورزی گفت: با توجه به شرایط اقلیمی و کم‌آبی، توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در بلندمدت می‌تواند موثر باشد.

به گفته وی، امسال شرایط خشکسالی، کمبود بارش و قطعی برق منجر به کاهش ۳۴ درصدی تولید گندم شد. همچنین برآوردهای اولیه برای خرید کلزا حدود ۳۰۰ هزارتن بود که متاسفانه به ۲۲۰ هزارتن رسید.

هاشمی کمبود بارندگی، سرمایه در گردش و کمبود برخی نهاده‌ها همچون کود را از دیگر علل کاهش تولید اعلام کرد و افزود: برای سال زراعی جدید در راستای پایداری تولید و ارتقای راندمان باید تمهیداتی در خصوص تامین نهاده و سرمایه در گردش کشاورزان اتخاذ شود. همچنین در خصوص حل مسائل آبی باید اقداماتی در خصوص عوامل زیربنایی صورت بگیرد تا مشکلی در خصوص تامین آب نداریم.

عضو شورای تشکل‌های بخش کشاورزی گفت: با توجه به آنکه بالای ۸۰ درصد اراضی بخش کشاورزی خرد است، از این رو اجرای سامانه‌های تحت فشار مقرون به صرفه نیست. براین اساس در قالب شرکت‌های سهامی زراعی و نظام‌های بهره‌برداری باید اجرای این سامانه‌ها تعریف شود.

با توجه به شرایط کم‌آبی و خشکسالی راهی جزء استفاده بهینه از منابع آبی کشور وجود ندارد که این امر تنها با استفاده از توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و روش‌های صرفه‌جو محقق می‌شود تا با تجهیز اراضی و باغات به توسعه سامانه‌ها بهره‌وری منابع آبی و تولید در واحد سطح افزایش یابد.