با وجودی که رئیس سازمان برنامه سال گذشته مدعی بود بودجه ۱۴۰۴ کسری نخواهد داشت، هنوز وسط سال نشده دولت به دنبال لایحه اصلاحیه برای رفع کسری بودجه است

در روزهای اخیر وزیر اقتصاد دولت چهاردهم از کسری بودجه سنگین امسال خبر داده و اظهار داشته که دولت قصد دارد لایحه اصلاحیه بودجه به مجلس بدهد تا بخشی از هزینه‌های امسال را کم کند تا بدین ترتیب بخشی از کسری بودجه رفع شود. علی مدنی‌زاده رقم کسری بودجه را اعلام نکرده اما به ۸۰۰ هزار میلیارد تومان انتشار اوراق مالی اشاره کرده و آن را معادل کسری بودجه سال جاری خوانده است.
اذعان وزیر اقتصاد دولت چهاردهم به کسری بودجه عظیم سال جاری در حالی است که سال گذشته در زمان تصویب لایحه بودجه، حمید پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه مدعی بود بودجه ۱۴۰۴ هیچ کسری ندارد.

همچنین بخوانید:

نگرانی‌ها از گرانی‌ها در بودجه ۱۴۰۵

کسری بودجه با وجود جارو کردن صندوق توسعه ملی
کسری بودجه در سال جاری در حالی رخ داده که برای اولین بار در لایحه بودجه ۱۴۰۴ شاهد بودیم دولت چهاردهم بیش از نصف سهم صندوق توسعه ملی از منابع نفتی را کم کرد و به درآمدهای خودش اضافه کرد. بر این اساس در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ سهم صندوق توسعه ملی از منابع نفتی به جای ۴۸ درصد، ۲۰ درصد لحاظ شد و ۵۴۰ هزار میلیارد تومان از این محل به درآمدهای دولت اضافه شد که نوعی استقراض است.
این در حالی بود که دولت شهید رئیسی هیچ‌گاه در لوایح بودجه سالیانه سهم صندوق توسعه ملی را برنداشته بود و تلاش کرد با درآمدهای مالیاتی و گمرکی، هزینه‌هایش را تامین کند و در نتیجه حفاظت از منابع صندوق توسعه ملی در آن ۳ سال بود که این صندوق با حدود ۳۰ میلیارد دلار موجودی به دولت پزشکیان به ارث رسید اما صد حیف که این دولت در حال خرج‌ کردن منابع صندوق برای هزینه‌های جاری خویش است. دولت پزشکیان همان ماه اول کارش در شهریور سال گذشته لایحه‌ای به مجلس برد و سهم صندوق توسعه ملی در بودجه ۱۴۰۳ را که دولت سیزدهم ۴۵ درصد لحاظ کرده بود به ۴۰ درصد کاهش داد و مابقی آن را صرف امورات خودش کرد.

نقش همتی در کسری بودجه
آذرماه سال گذشته عبدالناصر همتی وزیر وقت اقتصاد دولت پزشکیان هم‌زمان با ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۴ تلاش کرد با فرافکنی، کسری‌های آن لایحه را پنهان سازد و با حمله به دولت شهید رئیسی مدعی شد: کسری بودجه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ۵۹۷ و ۴۳۷ هزار میلیارد تومان و درمجموع دو سال، جمعاً ۱۰۳۴ هزار میلیارد تومان بوده است.
همتی در آن ادعا، برداشت دولت از صندوق توسعه ملی و انتشار اوراق را جزو کسری بودجه حساب کرده بود که با آن روش همتی، می‌توان گفت بودجه سال ۱۴۰۴ که توسط دولت پزشکیان تدوین شده ۱۶۵۰ هزار میلیارد تومان کسری دارد.
نکته مهم آن که آن زمان همتی به عنوان وزیر اقتصاد در بیش‌برآورد درآمدهای لایحه بودجه نقش اساسی داشت، هرچند اکنون دیگر بر مسند امور نیست که پاسخگوی اشتباهات خویش باشد.

همچنین بخوانید:

چمن‌هایمان را خشک کردیم چون آب نداریم

کاهش کسری بودجه و استقراض در دولت رئیسی و افزایش در دولت پزشکیان
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود در آذرماه ۱۴۰۳ نوشته بود که میزان کسری بودجه و استقراض در دولت شهید رئیسی کاهشی بوده اما در اولین لایحه بودجه دولت پزشکیان صعودی شده است.

بنابراین با توجه به عملکرد دولت شهید رئیسی مشخص است که امسال هم می‌شد به جای استقراض سنگین از صندوق توسعه ملی و هم‌زمان تحمیل کسری بودجه به دولت، با تدابیر درست و کارشناسی بودجه‌ای تدوین کرد که با کسری سنگین مواجه نشود. اما مشخص است که حمید پورمحمدی در اولین تجربه خود در قامت ریاست سازمان برنامه و بودجه، از تدوین لایحه بودجه همتراز ناکام مانده است.
چنانچه طبق تعریف آن دسته از منابع که در بودجه عمومی از محل استقراض تأمین می‌شود و بر انباره بدهی دولت می‌افزاید، یعنی خالص انتشار اوراق بدهی و استقراض از صندوق توسعه ملی را کسری بودجه آشکار بدانیم، لایحه بودجه ۱۴۰۴ معادل ۷۷۱ هزار میلیارد تومان کسری دارد.
چالش اصلی بودجه دولت، کسری بودجه تامین نشده (پنهان) است. یعنی آن بخشی از اختلاف درآمدها و هزینه‌های دولت که پس از لحاظ تمام منابع تجهیزشده از جمله انتشار اوراق بدهی، امکان تحقق ندارند و موجب می‌شود دولت تا انتهای سال ۱۴۰۴ قادر به پرداخت قسمتی از مصارف نگردد. با توجه به برآورد کارشناسی از پیش‌بینی رقم تحقق منابع پیشنهادی دولت در سال ۱۴۰۴، کسری احتمالی تامین نشده لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.