اکنون اگر پروژه‌ای باشد که ما بین کشورهای چین و اسپانیا و ایتالیا مخیر باشیم مسلماً کارگزاران ما ایتالیا و یا اسپانیا را ترجیح می‌دهند. کشورهای غربی و چینی‌ها متوجه این موضوع هستند در صورتی که این اشتباه است و همیشه گفته‌اند که ایران از آن‌ها به عنوان ابزار علیه غربی‌ها استفاده می‌کند.

چینی‌ها علی‌رغم اعمال تحریم‌ها علیه ایران روابط خود را با ایران ادامه دادند؛ تعداد زیادی از شرکت‌های چینی به خاطر روابط با ایران تحریم شدند

در سال ۲۰۱۶ که برجام پذیرفته شد، آقایشی جین پینگ سفری را به ایران داشت و همان زمان با توجه به رفع تحریم‌های سازمان ملل شرایط بسیار خوبی بود که متاسفانه ما در آن زمان از آن استفاده نکردیم و حتی برخی از قراردادها مانند برقی کردن خط آهن تهران مشهد که می‌توانست خط ریلی ما را در داخل کشور توسعه دهد که طرف چینی آماده برای انجام آن بود مورد استفاده قرار نگرفت

روابط با چین امروزه برای تمامی کشورها لازم است نمی‌توان کارخانه دنیا را نادیده گرفت اگر همین لحظه موفق شویم یک قرارداد با یک شرکت در دنیا ببندیم مطمئناً آن‌ها از تجهیزات چینی استفاده می‌کنند

همچنین بخوانید:

فرصت ایجاد راه‌آهن نفتی ایران–چین

مسئول مکانیسم عالی روابط معاون اول رئیس‌جمهور است با توجه به مشکلاتی که در کشور وجود دارد معمولاً به مسائل داخلی می‌پردازد و ممکن است، مسائل چین جز اولویت‌ها قرار نگیرد؛ اما ما نیازمند فردی هستیم که در سطح عالی فارغ از دغدغه‌های اجرایی در کشور بتواند روابط را جلو ببرد

همچنین بخوانید:

روی‌آوری پالایشگاه‌های کوچک چینی به نفت ایران

زمانی که برنامه ۲۵ ساله مورد امضا در آمد و قرار بود امضا شود، سخنگوی دولت وقت آن را افشا کرد و ضربه سنگینی به روابط ما با چین وارد کرد

ما هر پولی که در چین داشتیم در پروژه‌ها استفاده شد هم‌اکنون پروژه‌های زیادی از طرف چینی‌ها در ایران اجرا شده است که با پولی بوده که تحریم شده و ما نمی‌توانستیم آن را در هیچ جایی خرج کنیم

چینی‌ها علی‌رغم تحریم به طرق مختلف نفت ما را می‌خرند و سیستم حمل و نقل ما با چینی‌ها هدایت می‌شود و حتی واگن‌های جدیدی که برای مترو تهیه کردیم و یا خودروها عملاً اگر چینی نبود واردات آن از سایر کشورها نیز امکان‌پذیر نبود

چین هم این رغبت را دارد که روابط با ایران را گسترش دهد و بسیاری از شرکت‌های چینی علی‌رغم تحریم‌های آمریکا از ایران خارج نشدند و همین امروز هم بسیاری از ساختارهای زیربنایی ما مانند دارو و کشاورزی و کودهای شیمیایی به کمک چینی‌ها است

نکته قابل ذکری این است که چین ظرف ۱۰ سال گذشته ثباتی را در تعیین سفرا داشته است به این صورت که سفیر ۴ الی ۵ سال بوده و پس از آن سفیر بعدی آمده است اما متاسفانه در کشور ما در دو سال گذشته ۳ سفیر عوض شده است که این نحوه تعامل ما با چین را نشان می‌دهد و برای چینی‌ها مهم است

همچنین بخوانید:

روی‌آوری پالایشگاه‌های کوچک چینی به نفت ایران

در صورتی که چینی‌ها به مردم ایران بسیار احترام می‌گذارند متاسفانه در داخل ایران شاهد آن هستیم که مطبوعات ما و رسانه‌ها و فضای مجازی ما به پیروی از ابر پروژه غربی‌ها می‌خواهند چین را محدود کنند
—-
به نظر می‌رسد جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی و همچنین اجرای مکانیسم ماشه، فصل جدیدی در روابط ایران و چین باز کرده است. چینی‌ها بعد از تجاوز صهیونیست‌ها و اعمال اسنپ بک توسط تروئیکای اروپایی همواره از کشورمان حمایت کردند و با وجود فشارهای آمریکا، واردات نفت از ایران را ادامه داده‌اند. به نظر می‌رسد با تدبیر مناسب می‌توان فصل جدیدی از همکاری‌های اقتصادی میان و چین را تعریف کرد. این موضوعات بهانه‌ای شد تا با محمد کشاورززاده، سفیر اسبق ایران در چین گفت‌وگویی داشته باشیم و نظر وی را در این خصوص جویا شویم که خواندن مشروح آن خالی از لطف نیست:

* اگر بخواهیم روابط ایران و چین را آسیب‌شناسی کنیم به نظرتان چه اشکالاتی در شکل‌گیری یک همکاری اقتصادی پایدار میان ایران و چین وجود دارد؟

– امروز روابط با چین برای کشورها یک انتخاب نیست و اجتناب‌ناپذیر است؛ چراکه چین دومین اقتصاد جهان است و GDP چین در سال گذشته چیزی در حدود ۱۳ تریلیون دلار بوده یعنی سهم بالایی از GDP مجموع کل دنیا در چین قرار گرفته است. حجم روابط تجاری چین با کشورهای مختلف در سال ۲۰۲۴، شش تریلیون دلار بوده که این رقم بسیار بزرگ است و حجم مازاد تجاری آن یک تریلیون دلار بوده که این اعداد نجومی است.
متاسفانه ما در ایران نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های چین استفاده کنیم که به نظر من شاکله و بدنه مدیریت کشور ما غربی است و عملاً ما نمی‌توانیم ظرفیتی که در چین وجود دارد را استفاده کنیم علی‌رغم اینکه در ۳ الی ۴ سال گذشته موقعیت‌های خوبی برای ایران پیش آمد اما نتوانستیم از آن استفاده کنیم.
سفارتخانه بخشی از روابط ما با چین است و نه همه آن. بخش دیگر آن در مرکز و در داخل ایران است که باید پیگیری شود، اکنون اگر پروژه‌ای باشد که ما بین کشورهای چین و اسپانیا و ایتالیا مخیر باشیم مسلماً کارگزاران ما ایتالیا و یا اسپانیا را ترجیح می‌دهند. کشورهای غربی و چینی‌ها متوجه این موضوع هستند در صورتی که این اشتباه است و همیشه گفته‌اند که ایران از آن‌ها به عنوان ابزار علیه غربی‌ها استفاده می‌کند. در سال ۲۰۱۸ که برای پایه‌گذاری روابط جدید به چین رفتیم، چینی‌ها در روزنامه نوشتند سومین بازگشت ایران به چین در حالی که نباید به چین نگاه شرق و غرب و نگاه سیاسی و جناحی داشت.
همانطور که در منطقه ما عربستان بهترین رابطه را با آمریکا دارد اما با چین هم بهترین رابطه را دارد؛ شریک اول تجاری امارات هم چین است و حتی اگر بخواهیم در نیویورک هم یک آیفون بخریم بر روی آن ساخت چین نوشته شده است. حتی اخیراً مطلبی منتشر شده بود که کلاه بر روی سر ترامپ هم چینی است؛ امروز مسئولین و حتی مدیران ما دریافت درستی از چین ندارند بلکه نگاه آن‌ها یک نگاه غربی به چین است.
اگر امروز با آمریکایی‌ها مصاحبه کنیم و نظرشان را درباره مردم چین بپرسیم می‌گویند که مردم چین مردمی عقب‌افتاده با زندگی تحت ستم هستند در صورتی که چین اینگونه نیست و حتی مصرف سرانه گوشت چین بالاتر از اروپا و آمریکاست. چیزی بیش از ۱۳ هزار دلار درآمد سرانه مردم چین است؛ زمانی در چین مردم اگر یک کاسه برنج داشتند زنده می‌ماندند اما ۸۰۰ میلیون نفر را از زیر خط فقر نجات دادند.

* با وجود شرایط تحریم و مکانیسم ماشه آیا می‌توان همچنان با افزایش تعاملات تجاری با چین امیدوار بود؟

– هر تحریمی که علیه ایران وضع می‌شود به نفع ما نیست و مخل روابط ما با هر کشوری است، چین کشوری است که ارتباطات وسیعی را با کشورهای دنیا از جمله آمریکا دارد. اکنون روابط تجاری چین با آمریکا چیزی در حدود ۷۰۰ میلیارد دلار است و چین چیزی در حدود ۳ تریلیون دلار اوراق قرضه در آمریکا دارد.
در موضوع فعال شدن مکانیسم ماشه آنچه که اتفاق افتاد و چینی‌ها به آن به خوبی واقف هستند این است که آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند و اروپایی‌ها از ما خواستند تا در برجام بمانیم و اروپایی‌ها به نوعی به ما کمک کنند و آنچه که در تحریم‌های آمریکا از دست می‌دهیم به شکلی جبران کنند؛ اما عملاً اروپایی‌ها این کار را نکردند و ایران را رها کردند و ایران مشکلات اقتصادی باقی ماند و تحریم‌های آمریکا روز به روز شدیدتر شد اما چینی‌ها علی‌رغم اعمال تحریم‌ها علیه ایران روابط خود را با ایران ادامه دادند؛ تعداد زیادی از شرکت‌های چینی به خاطر روابط با ایران تحریم شدند.
در ملاقات سال گذشته دکتر پزشکیان با آقایشی جین‌پینگ در حاشیه اجلاس شانگهای در غازان آقایشی جین‌پینگ نکته‌ای را گفت که به نظر مهم است و آن این بود که جدا از تحولات بین‌المللی ما روابطمان با ایران را ادامه خواهیم داد. چینی‌ها اخیراً در سازمان ملل فعال شده و از مکانیسم ماشه مشروعیت زدایی کردند و گفتند اروپا حق فعال کردن اسنپ بک را ندارد.
آنچه که امروز علی‌رغم تحریم‌های یک جانبه آمریکا شکل می‌گیرد این است که ما فروش نفتمان را داشتیم و نفت درآمد اصلی ما است.
چین حدود ۱۲ الی ۱۳ میلیون بشکه نفت مصرف دارد و حجم عظیمی از انرژی را دریافت می‌کند. امروز نفتی که چین از عربستان وارد می‌کرد را کاهش داده و از روسیه وارد می‌کند و روسیه هم کشوری است که تحت تحریم‌های شدید آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها است؛ نفت چیزی نیست که بشود آن را تحریم کرد.

* گفته می‌شود یک فضای بی‌اعتمادی در چین نسبت به همکاری با ایران وجود دارد. در این خصوص چقدر می‌توان به این ادعاها اعتنا کرد؟

– در سال ۲۰۱۶ که برجام پذیرفته شد، آقایشی جین پینگ سفری را به ایران داشت و همان زمان با توجه به رفع تحریم‌های سازمان ملل شرایط بسیار خوبی بود که متاسفانه ما در آن زمان از آن استفاده نکردیم و حتی برخی از قراردادها مانند برقی کردن خط آهن تهران مشهد که می‌توانست خط ریلی ما را در داخل کشور توسعه دهد که طرف چینی آماده برای انجام آن بود مورد استفاده قرار نگرفت. با خروج ترامپ از برجام شرایط سخت‌تر شد اما علی‌رغم تحریم‌ها چینی‌ها هم‌اکنون هم در ایران فعال و در حال کار هستند.
روابط با چین امروزه برای تمامی کشورها لازم است نمی‌توان کارخانه دنیا را نادیده گرفت اگر همین لحظه موفق شویم یک قرارداد با یک شرکت در دنیا ببندیم مطمئناً آن‌ها از تجهیزات چینی استفاده می‌کنند. چون تجهیزات چینی هم ارزان‌تر و هم در دسترس‌تر است. طبق فرمایش مقام معظم رهبری ما باید توجه ویژه و برنامه‌ریزی برای استفاده از چین را داشته باشیم و روابط کنونی ما با چین روابط متعارف با تمامی کشورها است ما این روابط متعارف را با هند و اروپا هم داریم اما چین متفاوت است.
چرا رابطه چین با عربستان این میزان توسعه پیدا کرده است؟ به این دلیل که شخص محمد بن سلمان رئیس مکانیسم عالی روابط چین و عربستان است؛ یعنی فردی مانند محمد بن سلمان به تمامی زیر مجموعه خود دستور داده و کار را پیش می‌برد. ما هم مکانیسم عالی در روابط ایران و چین داریم، اما فعال نیست. مسئول مکانیسم عالی روابط معاون اول رئیس‌جمهور است با توجه به مشکلاتی که در کشور وجود دارد معمولاً به مسائل داخلی می‌پردازد و ممکن است، مسائل چین جز اولویت‌ها قرار نگیرد؛ اما ما نیازمند فردی هستیم که در سطح عالی فارغ از دغدغه‌های اجرایی در کشور بتواند روابط را جلو ببرد چراکه معلوم نیست فرصت‌های کنونی ما با چین ۲ تا ۳ سال دیگر هم پابرجا باشد. همانطور که ۱۰ سال پیش ما فرصت‌های بسیار زیادی داشتیم و عملاً از کمربند جاده غافل شدیم.
زمانی در گذشته ایران به عنوان چهارراه ارتباطات چین با دنیای غرب بوده است، چراکه در آن زمان این امکانات برای طرف چینی توسط ما ایجاد شده، اما امروز این ظرفیت‌ها هم گران‌تر هم طولانی‌تر به لحاظ زمانی تمام می‌شود.
ما باید یک مسئول بالادستی برای تمام ارگان‌ها و وزارتخانه‌هایمان مشابه آنچه عربستان ایجاد کرده داشته باشیم. چراکه در چین زمانی که تصمیمی گرفته می‌شود مورد اجرا قرار می‌گیرد به طور مثال برنامه ۲۵ ساله ما با چین برنامه بسیار خوبی بود اگرچه که ما در آن برنامه هم یک بی‌اعتمادی را در طرف چینی ایجاد کردیم به این دلیل که زمانی که برنامه ۲۵ ساله مورد امضا در آمد و قرار بود امضا شود، سخنگوی دولت وقت آن را افشا کرد و ضربه سنگینی به روابط ما با چین وارد کرد.
برنامه ۲۵ ساله در زمانی انعقاد پیدا کرد که ترامپ گفت می‌خواهد فشار حداکثری به ایران وارد کند و فشار زیادی را هم به چین وارد کرد اما در همان زمان با چینی‌ها در حال مذاکره برای انعقاد قرارداد ۲۵ ساله بودیم و قرار بود امضا شود که متاسفانه سخنگوی دولت وقت ما اعلام کرد که قرار است چنین قراردادی با چین امضا شود چینی‌ها اذعان کردند که این موضوع قرار بود بین ما و شما پنهان باقی بماند ولی موضوع به این شکل افشا شد. هرچند که پس از آن این قرارداد امضا شد اما این حاکی از آن است که این بی‌اعتمادی وجود دارد. متاسفانه بسیاری از شرکت‌های چینی که تحریم می‌شوند، اطلاعات این شرکت‌ها را از طریق شرکت‌های ایرانی درز پیدا کرده و چینی‌ها همیشه نسبت به این موضوع اعتراض دارند که اطلاعات شرکت‌های مورد تحریم توسط ایران لو رفته به همین دلیل برای کار با ایران مقداری تحفظ دارند.
ما هر پولی که در چین داشتیم در پروژه‌ها استفاده شد هم‌اکنون پروژه‌های زیادی از طرف چینی‌ها در ایران اجرا شده است که با پولی بوده که تحریم شده و ما نمی‌توانستیم آن را در هیچ جایی خرج کنیم. به نظر من اگر ما پولی در چین داشته باشیم پول در تمام پروژه‌ها استفاده می‌شود و پروژه‌های مختلفی است که اگر آمریکایی‌ها بفهمند تحریم می‌کنند. برخی از پروژه‌ها به دلیل بحث تحریم‌ها عملاً امکان‌پذیر نشده است که این امری طبیعی است اما چینی‌ها علی‌رغم تحریم به طرق مختلف نفت ما را می‌خرند و سیستم حمل و نقل ما با چینی‌ها هدایت می‌شود و حتی واگن‌های جدیدی که برای مترو تهیه کردیم و یا خودروها عملاً اگر چینی نبود واردات آن از سایر کشورها نیز امکان‌پذیر نبود یا در زمان کرونا چیزی در حدود ۱۲۰ میلیون دوز واکسن از چین وارد کردیم که تمامی این‌ها نیازمند تأمین مالی بود و از طریق چین انجام شد.
آمریکا و تحریم‌های آن ممکن است مانعی را در روابط ایران و چین ایجاد کند اما نمی‌تواند روابط ایران و چین را قفل کند. چراکه روابط ما سنتی و مدام است و چین هم این رغبت را دارد که روابط با ایران را گسترش دهد و بسیاری از شرکت‌های چینی علی‌رغم تحریم‌های آمریکا از ایران خارج نشدند و همین امروز هم بسیاری از ساختارهای زیربنایی ما مانند دارو و کشاورزی و کودهای شیمیایی به کمک چینی‌ها است.

* عده‌ای در داخل کشور سعی دارند که روابط ایران و چین را به چالش بکشند و اصطلاحاً علیه آن سمپاشی می‌کنند. در این خصوص فکر می‌کنید این اقدامات چه میزان تأثیر گذاشت؟

– چینی‌ها پیام‌های خود را به صورت خیلی ظریف می‌دهند، مانند دعوت ایران به رژه نظامی هشتادمین سال پیروزی مردم چین بر امپریالیسم ژاپن در پکن که این خود یک پیام است. حضور رئیس‌جمهور به عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی کشور در این رژه در کنار مقامات عالی چین خود یک پیام دارد به این معنی که ایران یک کشور است که در مقابل تجاوز خارجی و امپریالیسم خارجی توانست مقاومت کند و کشورش را حفظ کند. همانطور که چین تنها کشوری در دنیا بود که ترور سردار سلیمانی را تحت عنوان یک جنایت جنگی محکوم کرد که این حاکی از آن است که این ظرفیت‌ها وجود دارد و باید از آن استفاده شود.
نکته قابل ذکری این است که چین ظرف ۱۰ سال گذشته ثباتی را در تعیین سفرا داشته است به این صورت که سفیر ۴ الی ۵ سال بوده و پس از آن سفیر بعدی آمده است اما متاسفانه در کشور ما در دو سال گذشته ۳ سفیر عوض شده است که این نحوه تعامل ما با چین را نشان می‌دهد و برای چینی‌ها مهم است.
آنقدر که در رسانه‌های ایران علیه چین هجمه وجود دارد در عربستان و امارات نه تنها این هجمه وجود ندارد، بلکه با آغوش باز این‌ها را می‌پذیرند. در صورتی که چینی‌ها به مردم ایران بسیار احترام می‌گذارند متاسفانه در داخل ایران شاهد آن هستیم که مطبوعات ما و رسانه‌ها و فضای مجازی ما به پیروی از ابر پروژه غربی‌ها می‌خواهند چین را محدود کنند.
کشوری که زمانی قدرت دست چندم اقتصادی در دنیا بوده امروز قدرت دوم اقتصادی در دنیا است و در هوش مصنوعی تا چند سال آتی غربی‌ها را هم پشت سر خواهد گذاشت. زمانی که دیپ سیک آمد آمریکایی‌ها چند تریلیون دلار ضرر دادند در بخش نظامی هم هواپیمای جی سی وان چین هواپیماهای گران‌قیمت رافائل فرانسه را زمین‌گیر کرد و تمام این مطالب بیانگر این است که ما باید روابط خود را با چین حفظ کرده و قوی نگه داریم.