صنعت خودروسازی، سال‌هاست که با ناکارآمدی و سیاست‌های زیان‌بار خود مردم را گرفتار کرده است و اجازه نمی‌دهد که مردم به راحتی و مانند سایر کشورها صاحب خودرو شوند. آنها به اژدهایی تبدیل شدند که دیگر نمی‌توان آنها را مهار کرد. هر فرد و مجموعه‌ای روبروی آنها قرار گیرد یا آتش می‌گیرد و یا بلعیده می‌شود. حتی زور نمایندگان مجلس هم به ایران‌خودرو و سایپا نمی‌رسد. این رویه‌های ضد رقابتی سال‌ها است که مردم را از صنعت خودرو ناامید کرده است. حال در اتفاق‌های جدید ایران‌خودرو رسماً تهدید کرده که محصولات خود را به فروش نمی‌رساند و البته این اتفاق به عدم تحویل محصولات پیش‌فروش شده هم سرایت کرده است. حال ایران‌خودرویی‌ها برای خود بازارسازی کردند و روز به روز بر قیمت محصولاتشان در بازار افزوده می‌شود؛ قاعدتاً این روش یکی از راهکار آبی پوشان جاده مخصوص است که زودتر مجوز گرانی محصولات خود را دریافت کنند.
ایران‌خودرو، یکی از دو ستون اصلی صنعت خودرو، به جای اصلاح ساختار، با تهدید به توقف عرضه خودرو و پافشاری بر فروش در بورس کالا، به رویارویی مستقیم با دولت و مردم رفته است. جمشید ایمانی، قائم‌مقام این شرکت، با اظهاراتی که مثل گذشته فقط رنگ و بوی توجیه می‌دهد، سعی کرده گران‌فروشی و حذف قیمت‌گذاری دستوری را توجیه کند و عرضه در بورس را راه نجات جلوه دهد؛ اما این حرف‌ها، چیزی جز تلاش برای پر کردن جیب سهام‌داران به قیمت پایمال کردن حقوق مردم نیست.
ایران‌خودرو اجازه فروش در بورس ندارد
روز گذشته نیز حسین فرهیدزاده، رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گفت: سیاست‌گذاری فروش خودرو در اختیار شورای رقابت است و در آخرین استعلامی که ما از شورای رقابت داشتیم، موضوع فروش در بورس را تأیید نکردند. حال با خبرهایی مبنی بر عرضه نکردن خودرو توسط ایران‌خودرو، تیم بازرسی ویژه ما در این شرکت مستقر شده است. بر اساس آمارهای این شرکت، حدود ۱۰ هزار دستگاه تعهد معوق دارد، ۸ هزار خودرو در پارکینگ‌ها انباشته شده و حدود ۱۹۵ هزار دستگاه تعهد جاری شرکت است.
او افزود: همکاران ما در ایران‌خودرو مستقر می‌شوند تا موضوع انباشت (دپو) خودرو و احتمال احتکار را بررسی کنند، حتی اگر مواد اولیه و قطعات موجود باشد، اما تولید نشده باشند، موضوع احتکار مطرح می‌شود و اگر این مسئله ثابت شود برخورد تعزیراتی اعمال خواهد شد. تنظیم بازار به تولید وابسته است و خلل در تولید و عرضه باعث برهم خوردن بازار می‌شود. این شرکت باید بر اساس برنامه تولید اعلامی، به تولید ادامه دهد و تعهدات را تحویل دهد.
جالب آنکه طی این مدت بانک مرکزی ارز به خودروسازان پرداخت کرده است. بانک مرکزی از ابتدای سال جاری تا ۱۱ خردادماه ۹.۶ میلیارد دلار ارز موردنیاز برای واردات را تأمین کرده که سهم گروه «صنایع حمل‌ونقل و خودرو» ۲ میلیارد و ۲۰ میلیون دلار بوده است.
ایمانی و بهانه‌های نخ‌نما برای افزایش قیمت
جمشید ایمانی، قائم‌مقام ایران‌خودرو، اخیراً در اظهاراتی مدعی شده که زیان‌دهی این شرکت نتیجه قیمت‌گذاری دستوری است و عرضه در بورس کالا می‌تواند مشکلات را حل کند. او گفته: قیمت محصولات ایران‌خودرو بر اساس صورت‌های مالی سال ۱۴۰۲ و با نرخ ارز ۴۲ هزار تومانی در آذر ۱۴۰۳ تعیین شده، در حالی که اکنون نرخ ارز به حدود ۷۰ هزار تومان رسیده؛ آیا با این تفاوت قیمت، نباید بازنگری صورت گیرد؟ ایمانی همچنین از افزایش ۴۵ درصدی دستمزد کارگران و دو برابری قیمت اقلام مصرفی گلایه کرده و گفته که عدم تعدیل قیمت‌ها، ایران‌خودرو را در تنگنا قرار داده است.
این استدلال‌ها، در ظاهر منطقی‌اند، اما با نگاهی دقیق‌تر، چیزی جز بهانه‌جویی برای گران‌فروشی نیستند. ایمانی از ناکارآمدی‌های داخلی ایران‌خودرو، از بهره‌وری پایین تا هزینه‌های غیرشفاف و مدیریت ضعیف، سخنی نمی‌گوید. این شرکت سال‌هاست از رانت‌های کلان، از انرژی ارزان تا فولاد یارانه‌ای، بهره‌مند است، اما هیچ گامی برای بهبود کیفیت یا کاهش هزینه‌ها برنداشته. خودروهای ایران‌خودرو، همان مدل‌های قدیمی‌اند که بدون آپشن‌های به‌روز، با قیمت‌های گزاف به مردم فروخته می‌شوند. ایمانی از افزایش هزینه‌ها شکایت می‌کند، اما توضیح نمی‌دهد چرا این شرکت، با وجود دریافت پول‌های هنگفت از مردم، نه بدهی خود به قطعه‌سازان را می‌پردازد، نه روی تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند، نه خدمات پس از فروش شایسته‌ای ارائه می‌دهد.
ایمانی با انتقاد از شورای رقابت، مدعی شده که «علی‌رغم درخواست‌های مکرر برای تنظیم بازار، اقدامی مؤثر صورت نگرفته است. نتیجه این روند، انتقال نزدیک به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان از تولیدکننده به شبکه سودجویان بوده است.» این عدد عجیب، بدون هیچ سند و مدرکی، بیشتر یک ادعای است. ایران‌خودرو خودش با عرضه محدود و تأخیرهای طولانی در تحویل خودرو، بازار را به دست دلالان سپرده و حالا دیگران را متهم می‌کند. این شرکت، پول مردم را ماه‌ها نگه می‌دارد، از سود بانکی‌اش بهره می‌برد، اما نه کیفیت خودروها را بهبود می‌دهد، نه به تعهداتش پایبند است.
فریبی در لباس شفافیت
ایمانی در دفاع از عرضه خودرو در بورس کالا گفته است که «بورس کالا بستری شفاف و کارآمد است. در این بستر، مصرف‌کننده به‌راحتی دسترسی دارد، دلالی حذف می‌شود و قیمت‌ها واقعی می‌شوند.» او حتی مدعی شده که در دوره‌ای که خودرو در بورس عرضه شد، قیمت‌ها در بازار ۱۵ درصد کاهش یافت؛ اما این حرف‌ها، با واقعیت فاصله دارند. تجربه عرضه خودرو در بورس نشان داد که این روش، نه‌تنها قیمت‌ها را پایین نیاورد، بلکه با ایجاد بازار سه‌قیمتی، راه را برای سودجویی دلالان بازتر کرد. خودروهای بورسی به دست سرمایه‌گذاران و دلالان رسید، در حالی که مردم عادی برای تحویل خودروهای پیش‌فروش، ماه‌ها منتظر ماندند.
ایمانی می‌گوید بورس کالا شفافیت می‌آورد و جلوی پولشویی را می‌گیرد، اما نمی‌گوید چرا ایران‌خودرو، با تولید هفتگی ۱۵ هزار دستگاه خودرو، عرضه را محدود نگه می‌دارد و بازار را تشنه می‌کند. این شرکت، با این روش، هم قیمت‌ها را بالا می‌برد، هم دلالان را تقویت می‌کند و هم خودش از سودهای کلان بهره‌مند می‌شود.
دولت پزشکیان با واگذاری ایران‌خودرو به کروز، صنعت خودرو را به حاشیه راند و اکنون چالش‌های جدی برای مردم ایجاد کرده است. این روزها شاهد هستیم که ایران‌خودرو، با حمایت کروز، به جای بهبود کیفیت و خدمات، به تهدید دولت و مردم روی آورده و با توقف عرضه، سعی می‌کند قیمت‌گذاری دستوری را دور بزند.
هشدار به زورگویی ایران‌خودرو
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، با لحنی صریح از ایران‌خودرو انتقاد کرده و گفته است: از آنجایی که صنعت خودروسازی در ایران انحصاری است، خودروسازان نمی‌توانند بگویند ما بخش خصوصی هستیم و هر اقدامی را انجام می‌دهیم. خودروسازان از رانت‌های عجیب و غریب استفاده می‌کنند. انرژی، برق، گاز، کارگر و فولاد ارزان می‌گیرند، اما کیفیت خودروهایشان با این کلاس، اصلاً ارزان نیست. او هشدار داده که اگر قرار است قیمت خودرو آزاد شود، مسیر واردات خودرو هم باید باز شود، بدون این دست‌اندازهای عجیب. در حال حاضر، صدها مانع جلوی واردات خودرو وجود دارد و اگر خودروسازان بخواهند هر کاری دلشان خواست بکنند، ممکن است تصمیمات دیگری بگیریم که مردم بیش از این آسیب نبینند.
سلیمی با اشاره به واگذاری ایران‌خودرو به کروز، تأکید کرده: «مجلس از همان ابتدا پیش‌بینی می‌کرد که این واگذاری به افزایش قیمت‌ها منجر شود. حالا به موضوع افزایش قیمت‌ها به‌طور جدی ورود می‌کنیم و از وزارت صمت می‌خواهیم در مقابل این گردن‌کلفتی‌ها تماشاچی نباشد.» این سخنان، نشان‌دهنده نگرانی مجلس از رفتار زورگویانه ایران‌خودرو و کروز است که با سوءاستفاده از انحصار، به دنبال تحمیل خواسته‌های خود به دولت و مردم هستند. لازم به یادآوری است که اول اسفندماه سال گذشته ۱۵۰ نماینده به پزشکیان هشدار دادند که واگذاری ایران‌خودرو به کروز چه چالش‌های را ایجاد می‌کند و اکنون هم شاهد هستیم که تک تک آن چالش‌های پیش بینی شده در حال تحقق است.