اخیراً فیلم‌هایی از سالن‌های تولید گروه بهمن موتور در فضای مجازی منتشرشده که تصویری تلخ از بلاتکلیفی کارگران و توقف کامل خطوط تولید را به نمایش می‌گذارد. کارگرانی که سال‌ها در این مجموعه مشغول به کار بوده‌اند، حالا با خطر از دست دادن شغل خود روبرو هستند. یک منبع آگاه اعلام کرده که دلیل اصلی این توقف، ماندن پنج‌هزار کانتینر قطعه در گمرکات است. این مشکل نه‌تنها تولید را متوقف کرده، بلکه زنجیره تأمین گروه بهمن را به شدت مختل کرده است.
بررسی آمار تولید این خودروساز مونتاژکار تحت مدیریت کروز نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۳، تولید گروه بهمن نسبت به سال ۱۴۰۲ با کاهش چشمگیر ۸, ۲۰۰ دستگاه مواجه شده است. این کاهش تولید در حالی رخ داده که وزارت صنعت، معدن و تجارت بارها وعده افزایش تولید به ۱.۳ میلیون دستگاه در سال ۱۴۰۳ را داده بود. با این حال، آمارها حاکی از تولید تنها ۸۹۷, ۶۲۷ دستگاه خودرو توسط سه خودروساز (ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو) در این سال است که نشان‌دهنده عقب‌ماندگی ۳۱ درصدی از برنامه‌های وزارت صمت است.
ضربه‌ای به معیشت کارگران
یکی از نگران‌کننده‌ترین جنبه‌های بحران کنونی، تعدیل نیروی گسترده در شرکت کروز و گروه بهمن است. گزارش‌ها حاکی از آن است که این دو مجموعه، به‌ویژه گروه بهمن، در ماه‌های اخیر اقدام به کاهش نیروی انسانی کرده‌اند. این اقدام در شرایطی رخ داده که اقتصاد کشورمان با تورم بالا و بیکاری گسترده دست‌وپنجه نرم می‌کند.
کروز، که با بیش از ۱۴, ۰۰۰ نیروی کار یکی از بزرگ‌ترین کارفرمایان صنعت خودروسازی محسوب می‌شود، در گذشته نیز به دلیل نقض حقوق کارگران مورد انتقاد قرار گرفته بود. این شرکت با استفاده از قراردادهای موقت یک‌ماهه و استخدام گسترده زنان مجرد، که از نظر فعالان کارگری آسیب‌پذیرتر هستند، شرایط کاری غیراستانداردی را ایجاد کرده است. حال، با کاهش تولید و توقف خطوط، کارگران این مجموعه بیش از پیش در معرض بیکاری قرار دارند.
گروه بهمن نیز، که تحت نفوذ کروز فعالیت می‌کند، با توقف تولید و کاهش تقاضا، به تعدیل نیرو روی آورده است. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که این گروه در سال‌های گذشته از حمایت‌های دولتی و ارز دولتی بهره‌مند بوده است. تعدیل نیرو در این مجموعه نه‌تنها نشانه‌ای از سوءمدیریت است، بلکه نشان‌دهنده بی‌توجهی شرکت‌ها در حفظ اشتغال است.
گلوگاه صنعت خودروسازی
یکی از عوامل اصلی توقف تولید در گروه بهمن، تأخیر در ترخیص قطعات از گمرکات است. به گفته احمدرضا فرشچیان، رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی، سیستم ترخیص کالا در ایران با تاخیرهای چندماهه مواجه است، در حالی که در بسیاری از کشورها این فرآیند تنها چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد. این ناکارآمدی، که ریشه در قوانین دست‌وپاگیر و ناهماهنگی بین سامانه‌های دولتی دارد، زنجیره تأمین خودروسازان را مختل کرده و هزینه‌های تولید را افزایش داده است.
انجمن قطعه‌سازان نیز در نامه‌ای به وزیر صمت، از خطر توقف کامل خطوط تولید به دلیل کمبود مواد اولیه و مشکلات ارزی هشدار داده است. این مشکلات، که شامل ناهماهنگی سامانه‌های وزارت صمت و بانک مرکزی و ممنوعیت حمل کالا پیش از ثبت سفارش است، نه‌تنوع کروز و گروه بهمن، بلکه کل صنعت قطعه‌سازی را تهدید می‌کند. این وضعیت نشان‌دهنده ضعف ساختاری در مدیریت اقتصادی کشور است که خودروسازان و قطعه‌سازان را به حاشیه رانده است.
تعدیل نیرو در ایران‌خودرو
یکی از نگران‌کننده‌ترین مسائل اخیر، شایعات مربوط به تعدیل نیروی قریب‌الوقوع در شرکت ایران‌خودرو است که گفته می‌شود تحت تأثیر مدیریت غیرقانونی شرکت کروز قرار گرفته است. بر اساس گزارش‌ها، کروز پس از واگذاری بحث‌برانگیز سهام ایران‌خودرو در سال ۱۴۰۳، کنترل قابل‌توجهی بر این خودروساز بزرگ به دست آورده است. این واگذاری، که با انتقادات گسترده نمایندگان مجلس و فعالان صنعت خودرو مواجه شده، به دلیل عدم شفافیت و شبهات قانونی، «غیرقانونی» توصیف شده است.
شنیده‌ها حاکی از آن است که ایران‌خودرو، تحت مدیریت جدید کروز، به زودی اقدام به تعدیل نیروی گسترده خواهد کرد. این اقدام احتمالی، که در ادامه روند مشابه در گروه بهمن و خود کروز رخ می‌دهد، می‌تواند هزاران کارگر این مجموعه را در معرض بیکاری قرار دهد. کروز، که پیش‌تر به دلیل نقض حقوق کارگران، استفاده از قراردادهای موقت، و اتهامات فساد مالی و گران‌فروشی قطعات مورد انتقاد قرار گرفته بود، اکنون با نفوذ در ایران‌خودرو، نگرانی‌هایی جدی درباره آینده این خودروساز و نیروی کار آن ایجاد کرده است. این شایعات، در صورت تحقق، ضربه جبران ناپذیری به آبی پوشان جاده مخصوص وارد خواهد کرد.
وعده‌های توخالی وزارت صمت
وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال‌های اخیر بارها از افزایش تولید و خودکفایی در صنعت خودرو سخن گفته، اما واقعیت‌های میدانی خلاف این ادعاها را نشان می‌دهد. توقف تولید در گروه بهمن، تعدیل نیرو در کروز، و حالا شایعات نگران‌کننده درباره ایران‌خودرو، همگی گواهی بر ناکامی سیاست‌های این وزارتخانه است. وزارت صمت نه‌تنها در مدیریت زنجیره تأمین و رفع مشکلات گمرکی ناکام مانده، بلکه با عدم نظارت کافی بر واگذاری‌های غیرشفاف و عملکرد شرکت‌هایی نظیر کروز، به تشدید بحران کمک کرده است. وعده‌های مکرر برای افزایش تولید، در حالی که خطوط تولید متوقف شده و کارگران در آستانه بیکاری قرار دارند، به نظر بیش از پیش غیرواقعی می‌رسد.
بر این اساس برای خروج از این بحران، اقدامات فوری و اصلاحات ساختاری ضروری است. نخست، باید فرآیند ترخیص قطعات از گمرکات ساده‌سازی شده و ناهماهنگی‌های سیستمی رفع شود تا زنجیره تأمین خودروسازان احیا گردد. دوم، نظارت دقیق بر عملکرد شرکت کروز و نفوذ آن در ایران‌خودرو افزایش پیدا کند تا از تعدیل نیرو و انحصارگرایی جلوگیری شود. سوم، وزارت صمت باید برنامه‌ای عملیاتی برای حمایت از تولید و حفظ اشتغال ارائه دهد و از واگذاری‌های غیرشفاف و بحث‌برانگیز مانند مورد ایران‌خودرو جلوگیری کند. درنهایت، رسیدگی به شایعات تعدیل نیرو در ایران‌خودرو و شفاف‌سازی درباره آینده این شرکت، برای حفظ اعتماد عمومی و جلوگیری از تبعات اجتماعی ضروری است.
صنعت خودروسازی در یکی از بحرانی‌ترین مقاطع خود قرار دارد. توقف تولید در گروه بهمن، تعدیل نیروی گسترده در کروز و شایعات تعدیل نیرو در ایران‌خودرو تحت مدیریت غیرقانونی کروز، نشانه‌هایی از سوءمدیریت و ضعف ساختاری هستند. این بحران نه‌تنها معیشت هزاران کارگر را تهدید می‌کند، بلکه آینده یکی از کلیدی‌ترین صنایع کشور را به خطر انداخته است. با اصلاحات ساختاری، نظارت دقیق، و اقدامات فوری، می‌توان این صنعت را از لبه پرتگاه نجات داد و به سوی توسعه پایدار هدایت کرد.